THƯ GỬI TRƯỜNG HỌC 

THƯ GỬI TRƯỜNG HỌC 

Tác giả: J. KRISHNAMURTI

Trích: Giáo Dục Và Ý Nguyễn Cuộc Sống; Bản dịch: Đào Hữu Nghĩa;  NXB Thời Đại Công Ty Sách Thời Đại.

---o0o---

Như ta đã nhiều lần vạch rõ trong các thư này, trường học tồn tại trước hết là để tạo ra một cuộc chuyển đổi sâu sắc trong con người. Nhà giáo dục hoàn toàn chịu trách nhiệm về điều này. Trừ phi người thầy nhận ra nhân tố trung tâm này, còn không, ông ta chỉ dạy người học trò để trở thành một doanh nhân, một kỹ sư, luật sư, hay một nhà chính trị và phần đông những người này dường như họ không thể tự thay đổi cũng như làm thay đổi được xã hội. Có lẽ, trong cấu trúc hiện nay của xã hội, các luật sư và doanh gia là cần thiết, nhưng khi các trường học loại này xuất hiện, mục tiêu thay đổi sâu sắc con người đã được khẳng định và duy trì. Thầy giáo trong các ngôi trường này phải thực sự thấu hiểu mục tiêu ấy, không phải chỉ trên bình diện tri thức, kiến thức, không phải chỉ như một ý niệm mà bởi vì quý thầy đã thấy bằng tất cả tự thể nghĩa lý hàm súc của mục tiêu này. Ta quan tâm đến sự phát triển toàn diện của con người, chứ không phải chỉ việc tích lũy kiến thức.

Ý tưởng và lý tưởng là một vật, và sự kiện, thực tại đang diễn ra, là một vật khác. Hai cái này không bao giờ đến cùng lúc. Lý tưởng đã áp đặt lên sự kiện và làm biến dạng, bóp méo thực tại đang diễn ra để rập khuôn, phù hợp theo cái sẽ phải là, tức lý tưởng. Xã hội không tưởng là kết luận rút ra từ thực tại và hy sinh thực tại cho cái đã là được lý tưởng hóa. Đấy là tiến trình đã diễn ra hàng triệu năm và mọi người học trò và tất cả các nhà trí thức đã vui thú trong ý tưởng và việc tạo tác ý tưởng. Lẩn trốn cái đang là, là trí não bắt đầu hư hoại. Sự hư hoại này tràn ngập trong mọi tôn giáo, chính trị và giáo dục, tất cả mối quan hệ của con người. Thấu hiểu tiến trình lẩn trốn này và vượt lên trên nó là mối quan tâm số một của ta.

Lý tưởng làm hư hoại trí não, ý tưởng để ra lý tưởng, phán đoán và hy vọng. Ý tưởng biến cái đang là thành trừu tượng và bất kỳ ý tưởng hay kết luận nào về cái đang thực sự diễn ra đều bóp méo, xuyên tạc cái đang diễn ra và thế là sự hư hoại bắt đầu. Ý tưởng đẩy sự chú tâm rời xa sự kiện, cái đang là, và điều khiển sự chú tâm hướng về ảo tưởng hay sự tưởng tượng. Cái động xa rời hay lẩn trốn sự kiện tạo ra biểu tượng, hình ảnh để rồi trở nên cực kỳ quan trọng. Động đậy lẩn trốn sự kiện làm hư hoại trí não. Con người sống buông thả động đậy liên miên trong nói năng, thảo luận, quan hệ, trong hầu hết mọi việc họ làm. Sự kiện tức thì được diễn dịch thành ý niệm, lý tưởng hay kết luận để rồi quy định chính phản ứng của ta. Khi thấy vật gì, tư tưởng tức thì biến thành đối tác và hình ảnh do trở thành vật thực. Bạn thấy một con chó và tư tưởng tức thì trở thành hình ảnh mà bạn có thể có về con chó, và bạn không bao giờ thấy con chó.

Liệu điều này có thể đem ra dạy cho học trò không ngồi lại cùng sự kiện, thực tại đang diễn ra trong hiện tại, dù là tâm lý hay ngoại cảnh? Kiến thức không phải là sự kiện, kiến thức là nói về sự kiện và có chỗ riêng của nó; những kiến thức ngăn chặn tri giác về cái thực sự đang là; bấy giờ sự hư hoại diễn ra.

Điều này thực sự vô cùng quan trọng mà ta phải hiểu. Lý tưởng được xem là cao quý, cao cả, có ý nghĩa tối thượng và cái thực sự đang diễn ra chỉ là cái tầm thường, phàm tục, thuộc cảm giác, có rất ít giá trị. Trường học trên khắp thế giới đều có một mục tiêu cao cả, lý tưởng, vì thế giáo dục của họ đưa học sinh đến chỗ hư hoại.

Cái gì làm hư hoại trí não? Ta dùng từ ngữ trí não để chỉ các giác quan, năng lực tư tưởng và não bộ chứa vừa tất cả những kỷ niệm và kinh nghiệm như là kiến thức. Toàn bộ động đậy này là trí não. Ý thức cũng như vô thức, cái gọi là siêu thức – toàn bộ mọi cái ấy là trí não. Ta đang hỏi các nhân tố gì, những mầm mống hư hoại gì trong tất cả mọi cái ấy? Ta đã nói các lý tưởng làm hư hoại. Kiến thức cũng làm hư hoại trí não. Kiến thức, mang tính cá biệt hay mở rộng phổ biến, đều là sự động đậy của quá khứ, và khi quá khứ trùm phủ lên thực tại thì sự hư hoại diễn ra. Kiến thức, được dự phóng vào tương lai và điều khiển cái đang diễn ra trong hiện tại, và hư hoại. Ta dùng từ ngữ hư hoại theo nghĩa cái gì đó đang vỡ vụn, không còn toàn nguyên, toàn vẹn nữa. Sự kiện không bao giờ có thể bị vỡ vụn, sự kiện không bao giờ có thể bị hạn chế, gò bó bởi kiến thức. Tính cách toàn vẹn đầy đủ của sự kiện mở cánh cửa đi vào cái vô cùng. Tính cách toàn nguyên thống nhất không thể bị phân chia manh mún, nó không tự mâu thuẫn; nó không thể tự chia cắt manh mún. Tính toàn nguyên, đầy đủ, thống nhất là một chuyển động vô cùng.

Bắt chước, tuân thủ, rập khuôn là một trong những nhân tố hư hoại to lớn của trí não. Gương mẫu, điển hình, anh hùng, đấng cứu thế, đạo sư là nhân tố phá hoại bậc nhất dẫn đến hư hoại. Chạy theo, vâng lời, tuân thủ là phủ nhận tự do. Tự do là ở ngay lúc đầu tiên chứ không phải đến lúc cuối cùng. Không phải tuân thủ, rập khuôn. bắt chước, chấp nhận trước, và cuối cùng mới tìm thấy tự do. Đó là tinh thần khủng khiếp của chế độ độc tài chuyên chính cực quyền, dù là của một đạo sư, hay của mục sư, hay cha cố. Đấy là sự tàn bạo, hung ác, lạnh lùng sắt máu của một nhà độc tài, của quyền lực, của một đạo sư hay một cha cố cao cấp.

Quyền lực, uy lực là sự hư hoại. Quyền lực phá vỡ tính hợp nhất, thống nhất, toàn nguyên đầy đủ - quyền lực của thầy giáo trong nhà trường, quyền lực của một mục đích, của một lý tưởng, của một người tự nhận tôi biết, quyền lực của một học viên. Áp lực của quyền lực dưới bất kỳ dạng nào, đều là nhân tố xuyên tạc dẫn đến hư hoại. Quyền lực phủ nhận một cách cơ bản tự do. Chức năng nhiệm vụ của một nhà giáo chân chính là giảng dạy, vạch rõ thông tin mà không gây ra bất kỳ ảnh hưởng hư hoại nào về quyền lực. Quyền lực của sự so sánh phá hủy tất cả. Khi ta so sánh người học trò này với người học trò khác, cả hai em đều bị tổn thương. Sống không so sánh là sống hợp nhất.

Là thầy giáo, bạn sẽ làm được điều này chứ?