TRÍ TUỆ TẬP THỂ

05:10, 01/08/2022 122
TRÍ TUỆ TẬP THỂ

TRÍ TUỆ TẬP THỂ

Tác giả: James Surowiecki

Trích: TRÍ TUỆ ĐÁM ĐÔNG - Vì sao Đa số thông minh hơn Thiểu số; Dịch giả: Nguyễn Thị Yến, Trần Ngọc Hiếu; NXB: Tri thức

---o0o---

TẬP HỢP ĐÁM ĐÔNG

Năm 1906, nhà khoa học người Anh − Francis Galton đã quan sát một cuộc thi đoán cân nặng tại một hội chợ gia súc. Người dân đánh cược về cân nặng của con bò sau khi đã được làm thịt và pha lọc. Những người bán thịt, nông dân và cả những người không chuyên đều mua vé và tham gia đoán.

Galton đã mượn lại các tấm vé sau cuộc thi và tính mức đoán trung bình của 787 vị khách – sự thông thái tập thể. Đám đông đó đã đoán con bò nặng 1197 pound (khoảng 544 kg). Sau khi được làm thịt và pha lọc, con bò cân nặng là 1198 pound (kho ảng 544,5 kg). Galton phát hiện ra rằng, trong những tình huống nhất định, các nhóm lại đặc biệt thông minh và thường giỏi hơn những người giỏi nhất trong số đó, đặc biệt là nếu ý kiến của các cá nhân được kết hợp lại và tính trung bình. Tuy nhiên, cũng có thể một nhóm không tốt bằng từng người riêng lẻ, và một vài cá nhân nếu càng được khích lệ lại càng sáng suốt hơn, như là đối với thị trường chứng khoán. Mặc dù vậy, rất hiếm khi người đó thường xuyên có được các quyết định chính xác như nhóm.

NHỮNG NGƯỜI TRONG GAMESHOW

Trong show truyền hình Ai là triệu phú, người chơi phải trả lời các câu hỏi với bốn sự lựa chọn. Họ có thể lựa chọn sự trợ giúp là loại bỏ đi hai câu trả lời sai, gọi cho người thân hay hỏi ý kiến khán giả. Những người chơi thông minh thường đúng 65%, còn khán giả tại trường quay lại đúng đến 91%.

Những câu trả lời về vấn đề nhận thức cũng có thể không hoặc chưa có. Ví dụ như: Trong vòng 21 ngày sau vụ nổ tàu con thoi Challenger năm 1986, giá cổ phiếu của Morton Thiokol đã giảm mạnh hơn so với ba công ty khác cùng tham gia thiết kế con tàu. Sáu tháng sau đó, nguyên nhân vụ nổ đã được phát hiện ra là từ phần bịt chống thấm trên các tên lửa phóng do Thiokol chế tạo.

Google sắp xếp các trang web theo trật tự những trang liên quan nhiều nhất tới phần tra cứu của bạn.

Thị trường Điện tử Iowa (IEM), gồm 800 người mua và bán loại hàng hóa giao sau dựa trên kết quả bầu chọn khác nhau, thường chính xác hơn thăm dò ý kiến quốc gia.

Những thị trường hàng hóa giao sau như IEM 6 hiện có ở những biên lai của phòng bán vé Hollywood, tin tức và thể thao. Chúng có hiệu quả bởi chúng có những đặc tính cơ bản – sự đa dạng, độc lập, phi tập trung – những đặc tính then chốt để có được những tiên đoán sáng suốt.

SỰ KHÁC BIỆT TẠO KHÁC BIỆT

Ransom E. Olds bắt đầu bán xe hơi từ năm 1899 và trở nên phát đạt nhờ bán xe Olds: chiếc xe dành cho tầng lớp trung lưu. Nhờ có hoạt động tiếp thị tốt, ông đã bán được nhiều xe hơn bất cứ hãng sản xuất xe nào của Mỹ vào năm 1903. Olds có các đối thủ là hàng trăm công ty sản xuất ô tô. Do không có một tiêu chuẩn nào, nên các công ty rao bán cả một dãy những chiếc xe với kích cỡ, hình dáng và máy phát điện khác nhau. Đến cuối thập kỷ đó, hầu hết các đối thủ đều trở nên mờ nhạt, chỉ còn lại những tên tuổi cách tân như Cadillac và Ford. Trước Chiến tranh Thế giới lần thứ nhất, Olds đã được bán cho General Motors.

Lịch sử của các ngành công nghiệp mới cũng tương tự − quá dư thừa lựa chọn trong thời gian đầu và chiến thắng thuộc về những người biết lựa chọn công nghệ đúng đắn. Nghe có vẻ không hiệu quả, nhưng sự đa dạng về ý tưởng cho phép tạo ra sự khác biệt đầy ý nghĩa giữa các ý tưởng ban đầu, không chỉ là những thay đổi nhỏ của cùng một khái niệm. Hệ thống đó có hiệu quả khi nó có thể phát hiện ra kẻ bại trận và sớm loại bỏ những kẻ đó.

Tuy nhiên, tạo ra một loạt đa dạng các giải pháp khả thi thôi thì chưa đủ. Đám đông còn cần phải biết phân biệt giữa cái tốt và cái dở. Sự đa dạng làm tăng những triển vọng, và giúp nhóm giải quyết vấn đề tốt hơn. Trên thực tế, việc tập hợp toàn những người thông minh lại thành một nhóm chưa chắc đã là ý kiến hay, bởi những người này thường có các kỹ năng giống nhau. Đưa thêm những người không giỏi bằng nhưng có các kỹ năng khác biệt lại có thể nâng cao hiệu quả hoạt động của nhóm. Một nhóm với những kiến thức và kỹ năng khác nhau thường luôn tạo ra nhiều quyết định sáng suốt hơn một hay hai chuyên gia.

Những nhóm đồng nhất, đặc biệt là những nhóm nhỏ, lại thường là nạn nhân của việc “tư duy nhóm”. Họ trở nên gắn kết với nhau hơn, lệ thuộc vào nhau hơn và tách biệt với những ý kiến ngoài nhóm. Họ dần bị thuyết phục rằng ý kiến của nhóm mới là đúng và sẽ duy lý hóa những ý kiến phản bác khác, họ tin rằng sự bất đồng quan điểm là vô ích và không thể xảy ra. ( còn tiếp)

CTV: Công Hiếu


Bình luận