TIỂU SỬ VỀ PY-TA-GO

TIỂU SỬ VỀ PY-TA-GO

Tác giả: Vũ Hữu Bình 

Trích: Phát triển và nâng cao toán 8; Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam.

---o0o---

Py-ta-go sinh khoảng năm 580 và mất khoảng năm 500 trước Công nguyên. Ông sinh trưởng trong một gia đình quý tộc ở đảo Xa-mot, một đảo giàu có ở ven biển Ê-giê thuộc Địa Trung Hải.

Mới 16 tuổi, cậu bé Py-ta-go đã nổi tiếng về trí thông minh khác thường. Cậu theo học nhà toán học nổi tiếng Ta-lét, và chính. Ta-lét cũng phải kinh ngạc về tài năng của cậu.

Để tìm hiểu nền khoa học của các dân tộc, Py-ta-go đã dành nhiều năm đến Ấn Độ, Ba-bi-lon, Ai Cập và đã trở nên uyên bác trong hầu hết các lĩnh vực quan trọng : Số học, hình học, thiên văn, địa lí, âm nhạc, y học, triết học.

Vào tuổi 50, Py-ta-go mới trở về tổ quốc của mình, ông thành lập một ngôi trường ở miền Nam I-ta-li-a, nhận hàng trăm môn sinh, kể cả phụ nữ, với thời gian học 5 năm gồm bốn bộ môn : hình học, toán học, thiên văn, âm nhạc. Chỉ những học sinh giỏi vào cuối năm thứ ba mới được chính Py-ta-go trực tiếp dạy. Trường phái Py-ta-go đã đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển khoa học thời cố, đặc biệt là về số học và hình học.

Py-ta-go đã chứng minh hệ thức giữa độ dài các cạnh của một tam giác vuông (định lí Py-ta-go). Hệ thức này đã được người Ai Cập, người Babylon, người Trung Quốc, người Ấn Độ biết đến từ trước, nhưng Py-ta-go là người đầu tiên chứng minh hệ thức ấy.

Trường phái Py-ta-go khảo sát hình vuông có cạnh dài một đơn vị và nhận ra rằng không thể biểu thị độ dài đường chéo của nó bằng một số nguyên hay phân số, tức là tồn tại các đoạn thẳng không biểu thị được theo đoạn thẳng đơn vị bởi một số hữu tỉ. Sự kiện này được so sánh với việc tìm ra hình học phí Ơ-clit ở thế kỉ XIX.

Trường phái Py-ta-go cũng nghiên cứu âm nhạc. Họ giải thích rằng độ cao của âm thanh tỉ lệ nghịch với chiều dài của dây và ba sợi dây đàn có chiều dài tỉ lệ với 6, 4, 3 sẽ cho một hợp âm êm tai.

Py-ta-go còn nghiên cứu cả kiến trúc và thiên văn. Ông cho rằng Trái Đất có hình cầu và ở tâm của vũ trụ.

Py-ta-go và các môn đệ của ông tôn thờ các con số và gán cho mỗi con số một ý nghĩa thần bí : họ cho rằng số 1 là nguồn gốc của mọi số, biểu thị cho lẽ phải ; số lẻ là "số nam", số chẵn là "số nữ" ; số 5 biểu thị việc xây dựng gia đình ; số 7 mang tính chất của sức khỏe ; số 8 biểu thị cho tình yêu... Trước lúc vào nghe giảng, các học trò của Py-ta-go đọc những câu kinh như : "Hãy ban ơn cho chúng tôi, hỡi những con số thần linh đã sáng tạo ra loài người !". Py-ta-go cũng viết nhiều văn thơ và nêu lên những phương châm xử thế như

- Hãy sống giản dị, không xa hoa. 

- Hãy tôn trọng cha mẹ. 

- Hãy tập chiến thắng sự đói khát, sự lười biếng và sự giận dữ,

- Chớ coi thường sức khỏe. Hãy cung cấp cho cơ thể đúng lúc những đồ ăn, thức uống và sự luyện tập cần thiết.

- Chưa nhắm mắt ngủ nếu chưa soát lại tất cả các việc đã làm trong ngày.

- Đừng thấy cái bóng to của mình trên vách tường mà tưởng mình vĩ đại.

- Hãy chỉ làm những việc mà sau đó mình không hối hận và bạn mình không phiền lòng.

- Trong xã giao đừng đổi bạn thành thù mà hãy đổi thì thành bạn.

- Hoa quả của đất chỉ có một lần trong năm, Còn hoa quả của tình bạn thì nở suốt bốn mùa.

Ngày 8-9-1977, khi phát những tín hiệu vào vũ trụ nhằm tìm kiếm sự liên lạc với một nền văn minh ngoài Trái Đất, người ta đã phát một hình vẽ đặc trưng cho định lí Py-ta-go. Có lẽ các chuyên gia vũ trụ cho rằng nếu có những sinh vật thông minh ở ngoài Trái Đất, chắc hẳn họ cũng phải biết đến định lí Py-ta-go.

CTV: Công Hiếu